• Prestakuntza praktikoa funtsezko elementua da erizaintzako irakaskuntzaren eta ikaskuntzaren prozesuan, nahi dugun lanbide-profila lortzeko. Ikasketa-planean, horregatik, nahitaezko osagai batzuk sartzen dira, Practicum izenekoak. Ikasleek, haietan, egonaldiak izaten dituzte zenbait zentrotan, eta, horri esker, egiazko esperientzia klinikoak izaten dituzte zentro horietako erabiltzaileekin, pazienteekin alegia. 
• Bizitzaren zikloaren etapa desberdinetan eta erizaintzak langune dituen eremu desberdinetan zainketak planifikaturik, ikasleek lanbidearen ikuspegi global osoa bereganatzea da helburua. Bestetik, lanbiderako funtsezkoak diren balioak indartu nahi dira: erantzukizuna, enpatia, komunikazio terapeutikoa, arrazoiketa klinikoa eta judizio klinikoa, horiek denak, betiere, graduaren helburu orokorretan eta titulua osatzen duten irakasgaietan deskribatutako gaitasunei loturik. 
• Nafarroako Unibertsitate Publikoko Erizaintzako Graduaren ikasketa-planean, praktika asistentzialek 90 ECTS dituzte (European Credit Transfer System). Praktika horiek karrerako bigarren, hirugarren eta laugarren ikasmailetan egiten dira, eta aukera ematen dute lanbidearen zazpi arlo ezagutzeko (Arlo medikoa, Arlo kirurgikoa, Arlo berezia, Geriatria, Osasun Mentala, Emakumea eta Haurrak, Komunitatea eta Gizartea). Lehenbiziko hiru aldiak: I., II. eta III. practicumek 12na ECTS dituzte, eta haietako bakoitza irakasgai bat da. IV. practicumak 30 ECTS ditu, 15na ECTSko bi alditan banatuak. V. practicumak, berriz,  24 ECTS ditu guztira, 12 ECTSko bi alditan banatuak. 

ERIZAINTZAKO GRADUKO PRAKTIKA ASISTENTZIALEN KRONOGRAMA

Ikasmaila	Udazkeneko seihilekoa	Udaberriko seihilekoa
Lehendabizikoa	-	-
Bigarrena	-	I. practicuma (12 ECTS)
Hirugarrena	II. practicuma(12 ECTS)	III. practicuma (12 ECTS)
Laugarrena	IVa practicuma (15 ECTS) IVb practicuma (15 ECTS)	Va practicuma (12 ECTS) Vb practicuma (12 ECTS)

Ibilbide bat prestatu da ikasleak erizaintzaren ahalik eta arlo gehienetan egin ditzan praktikaldiak. Lehenbizikoetan ikasleak oinarrizko zainketak egiteko eta gaitasun zeharkakoenak bereganatzeko aukera izanen du. Gerora, konplexutasun handiagoko unitateetara joanen da. 

Arloak	Praktikak egiteko zentroak
Geriatria	Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (NOU) San Juan de Dios ospitalea Amavir taldeko zahar etxeak El Vergel zahar etxea Casa de la Misericordia Beloso Alto zahar etxea
Medikoa	Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (NOU)
Kirurgikoa	Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (NOU) San Juan de Dios ospitalea
Berezia	Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (NOU)
Osasun mentala	Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (NOU) Osasun mentaleko zentroak San Frantzisko Xabierkoa ospitale psikogeriatrikoa Padre Menni San Juan de Dios ospitalea Isterrria Domus VI
Emakumea eta haurrak	Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (NOU) Osasun etxeak (pediatria) Sexu eta ugalketa-osasunaren arretarako zentroak
Komunitatea eta gizartea	Iruñerriko osasun etxeak

Zentro horiek guztiak Iruñerrian daude. Praktika klinikoak Iruñerritik kanpoko zentroren batean egin nahi dituzten ikasleek praktiken garaia baino lehenago eskatu beharko dute, eta, aukera hori izateko, beharrezkoa izanen da Unibertsitateak zentro horrekin hitzarmen bat sinatua izatea.

La información de los prácticum se encuentra en las guías docentes de las asignaturas.

PRÁCTICUM

Prácticum I	Irakaskuntza-gida
Prácticum II	Irakaskuntza-gida
Prácticum III	Irakaskuntza-gida
Prácticum IVa	Irakaskuntza-gida
Prácticum IVb	Irakaskuntza-gida
Prácticum Va	Irakaskuntza-gida
Prácticum Vb	Irakaskuntza-gida

• Praktika asistentzialak funtsezkoak dira Fisioterapiako Graduko ikasleen prestakuntzarako: ezagupen teorikoak aplikatzen dituzte ikasleek, eta abilezia hartzen dute ikasitako tekniketan. 
• Ikasketa-planaren barrenean, ‘Practicum’ izeneko irakasgai batzuk daude. Horietan, espezialitate eta teknika diferenteak dituzten zentro batean eta bestean txandaka aritzen dira ikasleak. Hala, lanbideari buruzko ikuspegi orokor eta osoa lortzen dute. Praktiken bidez, gainera, printzipio eta balio profesionalak barneratzen dituzte, hala nola erantzukizuna, enpatia, komunikazio terapeutikoa, eta arrazoibide klinikoa eta sen kritikoa garatzen dituzte.
• Ikasketa-planean, praktika asistentzialetako 42 ECTS sartzen dira, 3 Practicum irakasgaitan banatuak, graduko 2., 3. eta 4. ikasmailetan; hala, osasungintzako bost lanbidetan aritzen dira txandaka ikasleak.
• Irakasgai horretan, bestalde, nahitaezkoa da Praktika Asistentziala Integratzeko Mintegietara joatea, non beste irakasgaietako prestakuntza osatzeko kasu klinikoak eta/edo monografikoak ematen baitira.

PRAKTIKA ASISTENZIALEN KRONOGRAMA - FISIOTERAPIAKO GRADUA

Ikasturtea	Udazkeneko seihilekoa	Udaberriko seihilekoa
Lehenbizikoa	-	-
Bigarrena	-	Practicum I (6 ECTS)
Hirugarrena	-	Practicum II (6 ECTS)
Laugarrena	Practicum IIIa (12 ECTS) Practicum IIIb (12 ECTS) Practicum IIIc (6 ECTS)	-

Zentroak eta hitzarmenak

• Nafarroako, Errioxako eta Euskal Autonomia Erkidegoko zentroetan batik bat.
• Fakultateak badu hitzarmena Madrilen, Galizian, Valentzian eta Aragoin dauden zentro batzuekin ere.
• Praktikak beste zentroren batean egin nahi izanez gero, irakasgaiaren ardura duten irakasleei eskatu behar diete ikasleek praktikaldia hasi baino lehen.
• NUPekin lankidetza-hitzarmena sinatua duten zentroetan baizik ezin dira egin praktikak.

Fisioterapiako unitateak

Txandaka bost arlotan aritzen ahal dira ikasleak. Nahitaezkoa da Laguntza Espezializatuaren eta Oinarrizko Osasun Laguntzaren arloetan praktikak egitea.

Practicumaren ardura duten irakasleek esleitzen dizkiete zentroak ikasleei, kontuan hartuta ikasleen profila eta interesa nolakoak diren eta irakasgaiaren antolamendua.

Laguntza Espezializatuaren arloa

Oinarrizko Laguntzaren arloa

Mutualitateen arloa

Geriatriaren arloa

Neurologiaren, mendekotasunen eta hezkuntza bereziaren arloa

Kirolen arloa

Klinika pribatuen arloa

Lanak

Hiru ikasmailatan, lan berezi bat eginen dute ikasleek praktiketako tutoreak gainbegiratuta:

• Practicum I: historia kliniko bat prestatu
• Practicum II: banakako kasu kliniko bat prestatu
• Practicum III: banakako kasu kliniko bat prestatu, hari buruzko azalpena eman / eztabaida egin ahoz eta bateratze lana

Azterketa teoriko-praktikoa

Practicum bakoitza bukatu ondoren, azterketa teoriko-praktiko bat egin behar dute ikasleek, Gaitasunen Azterketa Objektibo eta Egituratua izenekoa. Kasu kliniko baten inguruko proba praktiko bat da, eta patologia bat simula dezan entrenatu den paziente batekin egiten dute. Proba praktikoa eta gero, idatzizko proba bat egiten da, kasuaren historia klinikoa garatzeko.
 

La información de los prácticum se encuentra en las guías docentes de las asignaturas.

PRÁCTICUM

Prácticum I	Irakaskuntza-gida
Prácticum II	Irakaskuntza-gida
Prácticum III	Irakaskuntza-gida
Prácticum IVa	Irakaskuntza-gida
Prácticum IVb	Irakaskuntza-gida
Prácticum Va	Irakaskuntza-gida
Prácticum Vb	Irakaskuntza-gida

• Praktika asistentzialak funtsezkoak dira Medikuntzako Graduko ikasleen prestakuntzarako. 
• Ikasketa-planaren barrenean, ‘Praktikak’ izeneko irakasgai batzuk daude. Horietan, egonaldi klinikoak egiten dituzte ikasleek, eta bertatik bertara ezagutzen dituzte osasun zerbitzuen erabiltzaileen eta pazienteen egiazko esperientzia eta egoera klinikoak. Hala, lanbideari buruzko ikuspegi orokor eta osoa lortzen dute. Praktiken bidez, gainera, printzipio eta balio profesionalak barneratzen dituzte, hala nola erantzukizuna, enpatia, komunikazio terapeutikoa, eta arrazoibide klinikoa eta sen kritikoa garatzen dituzte.
• Praktiken bidez, herritarren osasuna arduraz, segurtasunez eta errespetuz kudeatzeko gai diren profesionalak trebatu nahi ditugu. Hasieratik, lanean arituko diren ingurunea ezagutuko dute ikasleek, eta behar bezala baloratuko dituzte pazienteei emanen dieten laguntza sanitarioa, horretarako behar den egitura eta osasuna sustatzeko, mantentzeko eta berreskuratzeko zerbitzuak.
• Ikasketa-planean, praktika asistentzialetako 51 ECTS sartzen dira, 5 'Praktiak' izeneko irakasgaitan banatuak, graduko 2. ikasmailatik 6.era. Txandaka praktika profesionaleko arloetan aritzen ahal dira ikasleak, bai laguntza espezializatuaren arloan bai oinarrizko laguntzarenean eta soziosanitarioan.

Zentroak eta hitzarmenak

• Medikuntzako zentro eta unitateetan eginen dira praktikak, Unibertsitatearekin lankidetzan.
• NUPen eta Nafarroako Gobernuaren Osasun Departamentuaren artean 2016-2020 aldirako lankidetza-hitzarmenari esker daukagu erlazioa Medikuntzako Graduko prestakuntza praktikoan laguntzen duten osasungintzako erakundeekin (indarrean dirau oraindik, eta beste hitzarmen bat sinatzeko zain gaude).

Irakasle talde zabal eta askotariko bat arduratzen da praktikez: irakasgaia praktikoa da erabat, eta ikasleen jarraipena eta banakako tutoretza egiten da espezializazio arlo batean baino gehiagotan.

Unibertsitateko irakasleak eta praktika asistentzialen tutore eta koordinatzaileak dira, eta osasun-sistemarekin lotura izaten dute.

NUPeko irakasleak

• Medikuntzan, kirurgian, medikuntza prebentiboan edo osasun publikoan dihardute, eta Osasun Zientzien Sailari atxikiak daude.
• Irakasle bakoitza 15-20 ikasleren tutorea izaten da, jarraipeneko mintegiak ematen ditu, eta aktak sinatzen ditu.

Osasun-sistemako langileak, irakaslanean laguntzen dutenak

Praktika asistentzialen koordinatzaileak

• Unitate kliniko asistentzial bakoitzean irakaskuntza-programa betearazteaz arduratzen dira.
• Errektoreak izendatzen ditu ikasturte bakoitzerako, eta praktiketako unitate bakoitzeko koordinatzaile bat izaten da.
• Ikasleen egindako praktikak ebaluatzen dituzte dela bakarrik dela tutoreekin batera, eta beren arloko praktika asistentzialen koordinatzaileari ebaluazioaren berri ematen diote.

Praktika asistentzialen tutorea

• Praktika asistentzialak egiten diren unitatean ikasleei zuzenean irakasteaz arduratzen da.
• Errektoreak izendatzen du ikasturte bakoitzerako, unitate bakoitzari zenbait ikasle esleitu zaizkion kontuan hartuta.
• Ikasleen egindako praktikak ebaluatzen dituzte dela bakarrik dela koordinatzaileekin batera, eta ikaslearen arduradun den NUPeko irakasleari ebaluazioaren berri ematen diote.
   

 

 

Helburuak:

• Gogoeta egitea osasun-sistemaz eta profesionalaz (medikuntzkoa, erizaintzakoa, gizarte lanekoa) eta taldean lan egiteko moduaz.
• Praktikan pazientearekin eta sistemarekin nolako erlazioa izaten den aztertzea, ikasleek 1., 2. eta 3. seihilekoetan landutako jakintza-arloetan ikasitako gaitasunei dagokienez (ikus gidaliburu hauek NUPen webean: sarrera Zientzia Medikoetara, Psikologia, Epidemiologia, Deontologia-Bioetika-Komunikazioa, Ariketa Fisikoa eta Gaitasun Funtzionala.
• Ohartzea zer-nolako trebetasunak eta gaitasunak behar diren praktika klinikoan pertsonen arteko harremanetarako, batez ere komunikaziorako gaitasunak eta medikuen eta pazienteen arteko erlazioetakoak.
• Konturatzea nolako erlazio berezia izaten den paziente kronikoekin, eta zeinen garrantzitsua den ariketa fisikoa prebentziorako, errehabilitazioa errekuperatzeko eta laguntza gaixotasunaren prozesuan.

I Praktikaren antolamendua

Iraupena eta egutegia

I Praktika irakasgaiak 6 ECTS kreditu ditu, hau da, 150 ordu. 4. seihilekoaren bukaeran egiten dira praktiketako 150 orduak, azkeneko lau eskola-asteetan (maiatzean), honela banaturik:

• Orduen % 90 (125 h) praktika presentzialak eginez osasun sistemako bi arlo hauetan: Oinarrizko Osasun Laguntza eta Ospitaleetako Laguntza (etxeko ospitaleratzea eta kronikoen unitateak; eta ospitaleetako beste zerbitzu batzuk).
• Orduen % 10 (15 h) bi mintegi eginez, praktiken hasieran bat eta bukaeran bestea, eta jarraipeneko bi mintegi eginez tartean.

I praktika egiteko arloak eta txandak

Praktika hauen bidez, osasunaren arloan murgiltzen dira ikasleak, eta bi arlotan aritzen dira txandak eginez:

• Oinarrizko Osasun Laguntzan, 2 astez, hirietako eta landa-eremuko osasun zentroetan
• Ospitaleetako Zerbitzuetan (errehabilitazioa, etxeko ospitaleratzea, kronikoen unitateak eta ospitaleetako beste zerbitzu batzuk), 2 astez

Mintegiak

I praktikako txandetan, 2 mintegi egiten dituzte ikasleek (praktiketan hasieran bat eta bukaeran bestea). Jarraipeneko bi mintegiak astero praktikei eskaintzen dieten denboran eginen dituzte. Ikasitako ezagupen eta trebetasunak I praktikaren helburuen arabera ebaluatzeko balioko dute, eta Oinarrizko Osasun Laguntzako txandakatzean egin beharreko berrikuntza-proiektuak definituz joateko, hots, “Oinarrizko Osasun Laguntzan Familiekin Ikasteko Proiektua” edo “Patologia Kroniko Nagusiak” izenekoa zehazten hasteko.

Helburuak:

II praktika irakasgaiaren programan daude definituak helburuak, eta Medikuntzako Graduaren Memorian deskribatuak dauden ikaskuntzaren emaitzak lortzera bideratuak daude batik bat.

• Laguntza medikoaren errealitateak nolako oinarriak dituen ezagutzea osasunaren arloko zentro eta unitateetan.
• Proba funtzionalak egitea, bizi-parametroak zehazten eta interpretatzen jakitea, oinarrizko miaketa fisiko bat egitea eta analitika normal bat interpretatzea.
• Anamnesi osoa egiten jakitea, pazientea ardatz hartuta eta patologia desberdinetara bideratuta, eta haren esanahia interpretatzea.
• Miaketa fisiko bat egiten jakitea aparatuak eta sistemak erabiliz.

II praktikaren antolamendua

Iraupena eta egutegia:

II praktika irakasgaiak 9 ECTS kreditu ditu, hau da, 225 ordu; horietatik 22 ordu mintegiak egiteko erabiltzen dira

15 eguneko 3 alditan egiten dira, Medikuntzako Graduko 3. ikasmailaren bukaeran (apirilean eta maiatzean)

II praktika egiteko arloak eta txandak

3 txanda planteatzen dira; txanda bakoitzak 15 egunekoa izaten da:

MEDIKUNTZAKO TXANDAK::  barne medikuntzan batez ere eta espezialitate mediko batzuetan egiten dira praktikak.

KIRURGIAKO TXANDAK: graduko 3. ikasmailako irakasgaietan landuko espezialitate kirurgikoetan egiten dira batik bat praktikak: oftalmologian, otorrinolaringologian eta kirurgia orokorrean.

MEDIKUNTZAKO ETA KIRURGIAKO TXANDAK: espezialitateetan egiten dira, graduko 3. ikasmailako beste irakasgai batzuetan landuko espezialitateetan, adibidez dermatologian eta irudi medikoan.

Hiru ibilbidetan daude antolatuak hiru txandak, eta espediente akademikoaren arabera aukeratu behar dute ibilbidea ikasleek, 6. seihilekoaren aurreko seihilekoetan erregistratu den espedientearen arabera (6.ean egiten baita II praktika).

Mintegiak  

Hasieran, simulazio klinikoko bi mintegi egiten dira (medikuntzakoa bat eta kirurgikoa eta mediko-kirurgikoa bestea); bukaeran, berriz, beste mintegi bat, non ikasleek praktikak ebaluatzen baitituzte eta 6. seihilekoan eta II praktikan egindako irakasgaien Gaitasunen Azterketa Objektibo eta Egituratua izenekoa egiten baitute.

Praktikaldian, beste mintegi labur batzuk ere egiten dituzte praktiken tutore irakasleak esleituak dituen ikasleen jarraipena egin dezan eta irakasgaiaren ebaluazio orokorra erabaki dezan.

5. ikasmailako 2. seihilekoan egiten da, eta aukerakoa da hamabostaldi bat edo bi egitea Nafarroako Unibertsitate Ospitaleko zerbitzu mediko eta kirurgiko batzuetan (traumatologian ere bai). Osasuneko eta pediatriako zerbitzuetan ere egiten dira. Guztira, 24 ECTS dituzte praktikek edo 600 ordu, 8 txandatan edo pasantiatan banatuak 5. ikasmailako 2. seihilekoan zehar.

5. ikasmailako 2. seihilekoan egiten da, eta aukerakoa da hamabostaldi bat edo bi egitea Nafarroako Unibertsitate Ospitaleko zerbitzu mediko eta kirurgiko batzuetan (traumatologian ere bai). Osasun mentaleko eta pediatriako zerbitzuetan ere egiten dira. Guztira, 24 ECTS dituzte praktikek edo 600 ordu, 8 txandatan edo pasantiatan banatuak 5. ikasmailako 2. seihilekoan zehar.

 

6. ikasmailan egiten dira praktika hauek: hilabeteko egonaldi bat osasun zentroetan eta 15 egunekoa ginekologia zerbitzuetan edo emakumeei arreta ematekoetan. Beste 15 egunez medikuntzako txandak eginen dira ospitaletako zerbitzu hauetatik ikasleak aukeratzen duenean: onkologia, zainketa aringarriak, geriatria; larrialdiak edo zainketa intentsiboak; prebentziozko medikuntza eta osasun publikoa. 12 ECTS dituzte praktikek, hau da, 300 ordu.

La Evaluación Clínica Objetiva Estructurada (ECOE) es una prueba que tiene como finalidad evaluar al estudiante en la adquisición de competencias clínicas de una forma objetiva y estructurada.

¿Cuándo tiene lugar?

Las pruebas se realizan a partir de tercero, y en cada ECOE se valoran las diferentes áreas competenciales de las asignaturas del curso, junto con las de los cursos anteriores.

En sexto curso se realiza la ECOE final, formada por 20 estaciones en las que se abordan diferentes escenarios clínicos en un entorno de simulación realista.

Competencias

La ECOE valora las competencias adquiridas por los estudiantes en:

• Anamnesis
• Exploración física
• Procedimientos
• Juicio clínico
• Diagnóstico diferencial
• Promoción de la salud
• Aspectos éticos
• Relaciones interprofesionales

• Testuinguru aplikatuetan prestakuntza praktikoa edukitzea funtsezkoa da Psikologiako Graduaren irakaste-ikaste prozesuan. Horregatik, titulua eskuratzeko nahitaezko baldintza da praktikak egitea.
• Praktiken helburu nagusiak dira ikasleek graduan eskuratutako gaitasunak testuinguru profesionaletan aplikatzen ikastea eta lanbidearen errealitatean integratzen jakitea. Hori dela-eta, praktikak zentro profesionaletan egiten dira, eta haiek egin bitartean ikasleek tutore baten laguntza dute. Tutore horrek psikologiaren profesional bat izan behar du.
• Psikologiako Graduko ikasketa-planak nahitaezko 12 ECTS ditu ezarriak zentro profesionaletan integratutako kanpoko praktikak egiteko. Horrek esan nahi du praktiketako 300 ordu eginen direla guztira; horietatik 250 ordu zentroetan eginen dira presentzialki, eta 50 ordu unibertsitatean egin beharreko beste jarduera batzuetara bideratuko dira. Praktikak graduaren azken seihilekoan egiten dira (8.ean).

Psikologiako Graduko praktikak egiteko zentroen eskaintzak psikologiaren jardun profesionalaren eremu guztiak hartzen ditu barne (osasuna, hezkuntza, gizartea, komunitatea, lana eta erakundeak). Horretarako, lankidetza-hitzarmenak ditugu zenbait erakunderekin:

• Nafarroako Gobernuaren Osasun Departamentua
• Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza Departamentua
• Psikologiaren zenbait esparrutako entitate pribatuak

Proposatutako gaitasunak lortzeko, eta psikologiaren praktika testuinguru aplikatu batean ezagutzeko, ikasleek tutore bat izanen dute zentroan eta tutore akademiko bat Nafarroako Unibertsitate Publikoan.

Zentroko tutorea

Zentroko tutorea psikologoa izanen da, eta eginkizun hauek izanen ditu:

• Ikasleari harrera egitea eta garatu beharreko jarduera prestakuntza-proiektuaren arabera antolatzea.
• Psikologiaren profesionalak zentroan dituen eginkizunak azaltzea.
• Ikasleei orientazioa ematea eta gaitasunak eskuratzen ote dituzten gainbegiratzea.
• Unibertsitateko tutorearekin koordinatzea ikasleen praktikak garatzeko.
• Unibertsitateko tutorearekin batera ebaluatzea ikasleen praktiken garapena, errubrika bat erabilita horretarako.
• Unibertsitateko tutore akademikoari entitaterako sarbidea ematea bere eginkizunak bete ditzan.

Nafarroako Unibertsitate Publikoko tutore akademikoa

Nafarroako Unibertsitate Publikoko tutorea Psikologiako Graduko irakasle bat izanen da, eta eginkizun hauek izanen ditu:

• Zentroko tutorearekin batera adostea praktikak garatu bitartean ikasleekin egin beharreko jarduerak.
• Ikasleei azaltzea praktiketan garatu beharreko edukiak eta jarduerak, bai eta egin behar dituzten jarduketetan aholku ematea ere.
• Praktiken jarraipena egitea bilerak eginez zentroko tutorearekin eta ikasleekin.
• Praktiketako ikasleak ebaluatzea.

Praktiketako postuen esleipenari dagokionez, ikasleek berek egiten dute hautaketa eskainitako postu guztien artean. Esleipena espedientearen hurrenkerari jarraikiz egiten da, azken matrikula baino lehenagoko notak kontuan hartuta. Mugikortasun-programetako eta praktiketako Nafarroako Unibertsitate Publikoko baremoarekin kalkulatzen da espedientea, honela:

∑(kalifikazioa x ikasgaiaren kreditu kopurua)

---

∑(zenbatetan azaltzen da ikasgaia kalifikatuta x ikasgaiaren kreditu kopurua

Ez da kontuan hartuko:

• "Ez Aurkeztua" kalifikazioak
• "Gai/Ez Gai" kalifikazioak