Izaskun Barba, NUPen.

Bere tesian, NUPeko doktoreak aztergai du emakumeek eta gizonek lan-merkatuko sektoreen artean duten banaketa desberdina eta horrek soldaten eta enplegu-aukeren berdintasunerako dituen ondorioak, bai eta emakumeen parte-hartze politikoaren gorakada ere, eta politika publikoen diseinuan eta herrialdeen arteko zabalpenean duten eragina ebaluatzen du.

Emakumeen presentzia osasunaren eta gizarte-zerbitzuen sektorean

Tesiaren egileak azaltzen duen bezala, esparru ekonomikoaren barruan, emakumeek lan merkatuan duten parte-hartzea nabarmen handitu da azken hamarkadetan, eta horrek funtsezko aldaketa soziala ekarri du independentzia ekonomikoa lortzeko duten ahalmenari dagokionez. “Nolanahi ere, parte-hartzea handitzeak ez du bermatzen berdintasuna. Emakumeak zenbait sektoretan metatzen dira —hala nola, zaintza edo zerbitzuak—, eta sektore horiek enplegu ez hain egonkorrak eta okerrago ordainduak eskaintzen dituzte”, azaldu du INARBE Institutuko ikertzaileak.

Zehazki, tesiak aztergai du osasun eta gizarte zerbitzuetako sektoreak Europan enplegua sortzen duen zeregina, eta arreta berezia eskaintzen die genero-desberdintasunei eta langileen jatorriari. Sektore horretan hainbat jarduera daude, hala nola ospitale-zerbitzuak edo adinekoen egoitzak. Datuek erakusten dute 2019an Europar Batasunean enplegu formala zuten emakumeen % 20k baino gehiagok sektore horretan lan egiten zutela. Europako ekialdeko herrialdeetan, bai eta Finlandian, Herbehereetan eta Portugalen ere, sektore horretan lanean ari zirenen % 80 baino gehiago emakumeak ziren.

Azterlanak Europar Batasuneko 28 herrialde alderatzen ditu 2019an, eta eredu bat erabiltzen du aukera ematen duena ulertzeko nola herrialde bateko osasun- eta zaintza-zerbitzuen eskariak ere enplegua sor dezakeen beste herrialde eta sektore batzuetan. Emaitzek erakusten dutenez, Europako herrialde gehienetan, emakumeentzako — nazionalak zein migratzaileak — enplegu-aukerak sortzeko “funtsezko sektorea” da, baina ez gizonen kasuan. “Aldi berean, gizonen eta emakumeen arteko soldata-desparekotasunean sakontzen du, gehienbat emakumeak enplegatzen baititu, eta, aldi berean, haien batez besteko soldata – baita Europako herrialde gehienetan ere – nazioko sektore guztien batezbestekoaren azpitik dago”, zehaztu du tesiaren egileak.

“Aldaketa ekonomiko horiek abiapuntutzat hartuta, independentzia ekonomikoaren eta parte-hartze politikoaren arteko harremanak garrantzi berezia hartzen du”, gehitu du. “Oinarri ekonomiko sendoa funtsezko faktorea da pertsonek beren eskubideak erabili eta gai publikoetan aktiboki parte hartu ahal izan dezaten. Testuinguru horretan, laneratzeari esker emakume askok modu aktiboan parte har dezakete bizitza politikoan eta beren eskubideak defendatu. Prozesu horri esker, azken hamarkadetan, gero eta emakume gehiago daude parlamentu eta gobernuetan”, esan du.

Emakumeen presentziaren eragina politika publikoetan

Tesiak orobat aztergai du ea emakumeek politikan duten ordezkaritza handiagoak eragin zehatzik duen politika publikoetan, eta alderdi bereziki garrantzitsu batean zentratu da: ingurumena. “Europako 200 eskualde baino gehiago aztertuta, botere politikoko postuetan dauden emakumeen presentzia handiagoaren eta airearen kalitate-maila hobeen arteko erlazioa ikusten da”, adierazi du Izaskun Barbak.

Ondorio horretara iristeko, tesian metodo ekonometrikoak erabiltzen dira — hau da, metodo estatistikoak eta matematikoak, erlazio ekonomikoen magnitudea eta norabidea balioesteko —, erlazio hori kausala edo kointzidentzia hutsa den egiaztatzeko. Emaitzak sendoak dira: Europako eskualdeetan, emakumeek zenbat eta ordezkaritza politiko handiagoa izan, orduan eta hobea airearen kalitatea. “Emaitzek bere horretan diraute beste faktore ekonomiko eta ez-ekonomiko batzuk kontuan hartu ondoren, besteak beste, garapen ekonomikoa, hezkuntza-maila, teknologia berdeetako berrikuntzak, ideologia politikoa, ingurumenarekiko kontzientzia sozialaren maila edo biztanleria-dentsitatea”, azaldu du tesiaren egileak. Azterketak iradokitzen du lidergo-postuetan egoteak ingurumen-politika zorrotzagoak eta gobernuaren kalitatea hobetzea ekar dezakeela.

Azken zatian, tesiak ikuspegi orokorra hartzen du, eta aztergai du nola zabaldu den emakumeen parte-hartze politikoa azken hamarkadetan, 1965etik 2023ra, mundu osoko herrialdeen. Azterlanak aztergai du ea herrialde batek berdintasunean egindako aurrerapenek eragina izan dezaketen geografiaren, merkataritzaren, migrazioaren edo kulturaren ikuspegitik inguruko herrialdeak direnetan. “Gero eta interkonektatuago dagoen mundu batean —ekonomian, gizartean eta politikan—, funtsezkoa da ulertzea nola emakumeen parte-hartze politikoaren gorakada herrialde batetik bestera transmititu den”, adierazi du Izaskun Barbak.

Emaitzek erakusten dutenez, emakumeen parte-hartze politikoa zabaltzeko joera dago, batez ere geografiaren eta erlijioaren ikuspegitik inguruko herrialdeak direnen artean. Batez ere, gehiengo musulmana duten herrialdeek eta gobernu eraginkorragoak dituzten herrialdeek kanpoko eraginarekiko harrera ona dute bereziki: emakumeek inguruko herrialdeetan eskubide eta ordezkaritza politikoari dagokienez dituzten aldaketek indar handiagoz eragiten diete beren berdintasun-mailei. Gainera, eragina garapen-mailaren arabera aldatzen da. Maila guztiek dute nolabaiteko eragina, baina ez modu linealean.

Oro har, azterlanaren arabera, emakumeek politikan aurrera egitea ez da soilik barne-dinamiken emaitza, nazioarteko hedapen-prozesu baten emaitza ere bada, eta horrek azpimarratzen du sareek eta herrialdeen arteko loturek genero-berdintasuna sustatzeko duten garrantzia.

Izaskun Barbaren CV laburra

Izaskun Barba Areso doktoratu ondoko ikertzailea da egun Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) Ekonomia Sailean. Bere lana teknika ekonometrikoen eta input-output analisiaren aplikazioan zentratzen da, eta arreta berezia eskaintzen die genero berdintasunarekin, lan merkatuarekin eta desparekotasunen dimentsio espazialarekin lotutako gaiei.

Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) Enpresen Administrazioko eta Zuzendaritzako eta Ekonomiako Gradu Bikoitzaren nazioarteko programan graduatua da, eta Ekonomia Sozial eta Solidarioko Masterra egin zuen Euskal Herriko Unibertsitatean (EHU).  2023an doktoregai bisitari gisa egonaldia egin zuen Pisako Unibertsitatean (Italia).

Honako hauek dira bere ikerketa-ildoak: ekonometria aplikatua, ekonometria espaziala, input-output analisia eta genero-desparekotasuna. Bere ikerketaren zati bat zenbait aldizkari zientifikotan argitaratu da, hala nola “European Journal of Political Economy” eta “Economic Systems”.