Asier Urío Larrea (Aranguren, Nafarroa, 1980), Nafarroako Unibertsitate Publikoko Smart Cities Institutuko (ISC) ikertzaileak adimen artifizialeko algoritmo berriak diseinatu ditu. Algoritmoei esker ikaskuntza federatua hobetzen da, datuak partekatu beharrik gabe sistemak batera entrenatzen dituen teknika bat. Ikaskuntza modu horri esker, zenbait gailuk, hala nola ordenagailuak edo sentsoreak, batera lan egiten dute eredu komun bat sortzeko, baina ez daukate beren daturik bidali beharrik gainerakoei, eta horrek pribatutasuna zaintzen du. Esaterako, aplikagarria da sare meteorologikoen kontrolean, osasun digitaleko sistemetan eta Gauzen Interneten (IoT, ingelesezko sigletan). Hala jaso du Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUP) defendatu duen doktoretza-tesian.
Asier Urío Larrea, NUPeko doktore berria.
“Ikaskuntza automatikoa edo ‘machine learning” adimen artifizialaren adar bat da, eta ordenagailuek ikastea ahalbidetuko duten teknikak garatzea du helburu, hau da, esperientziarekin hobetzen duten eta datuen erabileran oinarritzen diren ereduak sortzea ahalbidetzen duten teknikak garatzea — azaldu du Asier Uriok —. Bere aplikazioen artean, aipatzekoak dira medikuntza eta finantzak”.
Hala ere, hainbat arrazoi direla medio (“izan legegintzakoak — datuak babesteko Europako araudia —, etikoak —datuen pribatutasuna — edo teknikoak —), ezin dira beti datu guztiak puntu bakar batean eduki algoritmo horiek aplikatu ahal izateko”. “Arazo horri heltzeko, ikaskuntza federatua deritzona sortu da. Teknika honen helburua da parte hartzen duten eragileen informazioan oinarrituta eredu bat sortu ahal izatea, eragile horiek beren datuak bidali behar izan gabe”, adierazi du Humberto Bustince Sola ISC Institutuko katedradun eta ikertzaileak zuzendutako Adimen Artifiziala eta Arrazoinamendu Hurbildua (GIARA) ikerketa-taldeko kide horrek.
Hala, parte-hartzaile bakoitzak bere eredu propioa entrenatzen du bere gailuan. Gero, entrenamendu horren emaitzak bakarrik partekatzen dira, inoiz ez jatorrizko datuak. Azkenik, emaitza horiek guztiak konbinatzen dira eredu orokor bakar bat sortzeko, eta eredu horrek jasotzen du guztien artean ikasitakoa pribatutasunari kalterik egin gabe.
Erabakiak hartzea zuzenak ez diren datuekin
Nolanahi ere, sistema horien erronka nagusietako bat da nola hartu erabakiak datuak zuzenak ez direnean, osatu gabe daudenean edo interpretatzeko zailak direnean. Horretarako, tesiaren egileak logika lausoa erabiltzen du, informazioa malgutasunez erabiltzea ahalbidetzen duen tresna matematiko bat. Adibidez, zerbait “altua” edo “baxua” dela esan beharrean, logika lausoak aukera ematen du “altuagoa edo baxuagoa” dela esateko, eta hori erabilgarria da muga argirik ez dagoenean.
Ikerketaren ekarpen nabarmenen artean hizkuntza naturalean oinarritutako arau sistema baten garapena dago, zeinak adituek uler baititzakete eta erabakiak hartzeko erabil baitaitezke. Arauk horiek automatikoki sortzen dira, eta sistemako nodoen artean partekatzen dira (hau da, ikaskuntzan laguntzen duten gailuak), haien artean konbinatuz eta erredundanteak edo kontraesankorrak direnak baztertuz.
Datuen etenik gabeko fluxua
Gainera, tesiak algoritmo berri bat proposatzen du, datuen etenik gabeko fluxuetan ereduak detektatzeko gai dena, hala nola sentsoreen bidez sortutakoak, informazio guztia gorde beharrik gabe. Horri esker sistema aldaketetara egokitzen da denbora errealean eta baliabide gutxiago kontsumituz. Soluzio horiek hainbat arlotan aplikatzen ahal dira, hala nola meteorologia-sareen kontrola, osasun digitaleko sistemak edo Gauzen Interneten bidez konektatutako gailuak.
Humberto Bustincek eta Graçaliz Pereira Dimuro Brasilgo Hegoaldeko Río Grandeko Unibertsitate Federaleko irakasleak zuzendu dute doktoretza-tesia, eta bikain “cum laude” kalifikazioa lortu du. Gainera, nazioarteko aipamena jaso du, Essexeko Unibertsitatean (Erresuma Batua) hiru hilabeteko egonaldia egin ondoren. IEEE Computational Intelligence Society elkartearen laguntza bati esker, Javier Andreu-Pérez Malagan jaiotako ikertzaile britainiarrak gainbegiratuta ikertu zuen Asier Uríok. Andreu-Pérez unibertsitate ingeleseko Adimen Konputazionalerako Zentroko Smart Health Technologies taldeko zuzendaria da. Essexeko Unibertsitatea herrialdeko unibertsitate garrantzitsuenetako bat da.
Curriculum laburra
Asier Uríok Nekazaritzako Ingeniaritzako titulua lortu zuen NUPen (2003), eta gero bi karrera egin zituen UHUNen: Sistemen Informatikako Ingeniaritza Teknikoa (2006) eta Kudeaketako Informatikako Ingeniaritza Teknikoa (2007). UHUNen osatu zuen geroxeago Adimen Artifizial Aurreratuko Unibertsitate Masterra (2012).
UHUNen ikasketak egiten ari zen bitartean, informatikako eta teknologiako irakasle-lanetan aritu zen bigarren hezkuntzan (2005-2022), eta Iruñeko IES Mendillorri BHIko zuzendari-lanetan aritu zen (2014-2020). Gainera, irakasle elkartua izan zen zazpi urtez NUPen.
Azkenik, Asier Uríok doktoretza-tesia egin zuen doktoretza aurreko ikertzailearen kontratu batekin GIARA taldean. Bere ikerketaren ondorioz, doktore berriak bi artikulu bakarrik argitaratu ditu konputazioren zientzien eta adimen artifizialaren arloan prestigioa duten aldizkarietan, hala nola “IEEE Transactions on Cybernetics” eta “Applied Soft Computing”. Espainiako eta nazioarteko kongresuetan aurkeztutako hamasei lanen egilea ere bada beste batzuekin batera.