Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) ikertzaileek ikerketa bat egin dute erakunde akademikoko ikasleek familia-testuinguruko zaintza-erantzukidetasunari buruz duten pertzepzioaren gainean. Ikerketaren arabera, alde handia dago unibertsitateko ikasleek etxeko lanen eta zaintza-lanen banaketari buruz uste dutenaren eta ingurune hurbilenean benetan ikusten dutenaren artean. Txosten horren arabera, ikasleen % 39k uste du erantzukizun horiek berdintasunez banatzen direla gurasoen artean. Nolanahi ere, erantzunen azterketa zehatzak agerian uzten du praktikan emakumeen gain dagoela pisu handiena. Ikerketak orobat erakutsi du gizonek “atseginenak” iruditzen zaizkien zereginak egiten dituztela, eta emakumeek, berriz, “beharrezkoak” direnak, atseginak diren edo ez alde batera utzita. “Banaketa ez da gazteek uste bezain berdintasunezkoa”, esaten da dokumentuan. Erakunde akademikoko Hezkuntza Holistikoa eta Inklusiboa (EDHOI) ikerketa taldeak egin du dokumentua.
Aipatu ikerketaren izenburua “Zaintza-erantzukidetasuna familia-testuinguruan. Nafarroako unibertsitate-ikasleen pertzepzioaren neurketa.” da, eta “Familia-testuinguruko zaintza-erantzukidetasunaren iragana, oraina eta etorkizuna” Zientzia Dibulgazioko I. Jardunaldian aurkeztu zuten. EDHOI ikerketa-taldeak antolatu zuen jardunaldia, eta Arrosadiko campusean egin zen. NUPeko irakasle talde batek egin du lan hori: Yolanda Alonso Martirena, Lucía Pellejero Goñi, Javier Monzón González, Iñaki Escudero Legarreta (Giza eta Hezkuntza Zientzien Saila eta EDHOI taldea) eta Ernesto Pérez Esáin (Soziologiako eta Gizarte Laneko Saila), Iratxe Suberviola Ovejasekin batera (Errioxako Unibertsitateko irakaslea). Nafarroako Berdintasunerako Institutuak (INAI) finantzatu du ikerketa “Zainketen aldeko ituna” programaren esparruan.
Ez jakitea nor arduratzen den etxeko zaintzaz
Ikerketa Iruñeko eta Tuterako campusetako NUPeko ikasleek erantzundako galdetegien bidez egin da, eta, horren arabera, erantzun zutenen % 39k adierazi du berdintasunezko banaketa dagoela, baina % 43,2k adierazi du amak egiten dituela etxeko oinarrizko zeregin gehienak, eta % 17,6k bakarrik identifikatzen du aita dela erantzule nagusia. Gainera, % 25ek erantzun du ez dakiela nor arduratzen den etxeko zaintzaz. Datu hori, ikerketa-taldearen arabera, “oso kontuan hartu beharko litzateke etorkizuneko ikasketetan”.
Ezkerretik eskuinera: Yolanda Alonso Martirena, Javier Monzón González, Lucía Pellejero Goñi, Iratxe Suberviola Ovejas eta Ernesto Pérez Esáin zaintza-erantzukidetasunari buruzko ikerketa baten egileak, NUPeko jardunaldian.
“Ikerketan ondorioztatzen denez, etxeko lanen eta arduren banaketari buruz gazteek duten pertzepzioari dagokionez, gizonak autoa mantentzeaz, etxeko konponketa txikiez eta bizilagunen komunitatearekiko kudeaketez arduratzen dira gehienbat, eta emakumeak, berriz, armairuak antolatzeaz, lisatzeaz, otorduak planifikatzeaz eta prestatzeaz eta etxea garbitzearekin lotutako zeregin guztiez – bereziki, komunak garbitzeaz – arduratzen dira beti. Gizonen eta emakumeen artean modu bidezkoagoan banatzen diren zereginak bazkalostean mahaia biltzea eta platerak garbitzea dira”.
Ikerketa-taldearen arabera, datuetatik ondorioztatzen da gizonek “aukeratzen dituzten edo atseginenak zaizkien” lanak egiten dituztela, eta emakumeek, berriz, “etxean beharrezkoak direnak, atseginak diren ala ez alde batera utzita”. “Gainera, etxeko lana egiteaz gain, familiaren plangintza eta antolaketa ere egiten dute emakumeek”, adierazi du ikertzaile-taldeak.
Etxeko lanak baldintzatutako emakumeak
Ikerketan lortutako datuak “sendoak dira etxeko lanen eta zaintzaren erantzukizunen banaketa desberdinak emakumeen lan-garapenean eta garapen pertsonalean duen eraginari dagokionez”. “Alde horretatik, gazteek adierazi dute etxean eta seme-alaben zaintzan emandako orduek gehiago baldintzatu dituztela amak —planteatu du EDHOI taldeak—. Zehazki, inkestatutako ikasleen % 66,6k uste zuen zaintzan emandako denborak ia soilik ama baldintzatzen zuela, eta % 3,4k aita baldintzatzen zuela. Oraindik normaltzat hartzen da etxeko lanek amarengan eragin handiagoa izatea”.
Ikerketa-taldearen iritzian, etxeko lanak desberdin banatzeak “genero-estereotipoak betikotzen ditu, eta pribilegio androzentristaren ereduarekin eta etxeko lanak eta zaintzak emakumeei esleitzearen ereduarekin jarraitzen du”. “Emakumeak, gainera, ordaindutako enplegua badu, lanaldi bikoitza eguneroko errealitatea da berarentzat”, gaineratu du ikerketa-taldeak.
Gainera, txostenak jasotzen duen bezala, unibertsitateko ikasleek etxeko eta zaintzako ia talde guztietako desberdintasunaz duten pertzepzioak “ondorio garrantzitsuak ditu genero-berdintasunerako”. “Etxeko eta zaintzako arduren banaketa desberdinak oztopo izaten jarraitzen du gizonek gizartean dituzten aukera berberak izan ditzaten emakumeek —irakurtzen da azterlanean—. Hori dela eta, hezkuntzaren arloan lanean jarraitu behar da esparru horretako genero-berdintasuna sustatzeko eta zaintza-erantzukidetasuna sustatzeko, bai etxean eta bai lanean”.
NUPen egindako familia testuinguruko zaintza-erantzukidetasunari buruzko jardunaldira joandako entzuleak.
Azkenik, ikerketa-taldearen ustez, beharrezkoa da “laginak deskribatutako kontraesanen azterketan gehiago sakontzea, esanguratsua izan baitaiteke, bai gizarte-desiragarritasunaren ikaskuntzari dagokionez, bai gerora genero-arrakala gainditzen lagunduko duten eguneroko ekintzetan islatzen ez den berdintasun-diskurtsoaren ikaskuntzari dagokionez”.
Ikerketa horretarako, NUPeko ikasleen artean ausaz aukeratutako 501 laguneko talde bat elkarrizketatu zen, emakumeen eta gizonen artean oreka egon zedin, talde horrek aztertu nahi zen biztanleria orokorra ahalik eta hobekien islatzeko. Parte-hartzaile kopuru horrekin, lanaren emaitzak % 97ko konfiantza-maila eta % 2,78ko errore-tartea dute.
Erantzukidetasuna, eztabaida baten ardatz
Txosten hori aurkeztu zen jardunaldian mahai-inguru bat ere egin zen “Familia-testuinguruko zaintza-erantzukidetasunaren orainari eta etorkizunari buruzko gogoetak. Eskolaren zeregina” izenburupean. Jardunaldian parte hartu zuten Edurne Jáuregui Fernández Nafarroako Berdintasunerako Institutuko (INAI) Emakumeen Herritartasun, Ahalduntze eta Partaidetzarako zuzendariordeak, Oihane Etxarte Buezo Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Saileko Hezkidetza Negoziatuko buruak, Miren Fernández Eraso AULEXNAko NUPeko Esperientziaren Gelako Ikasle eta Ikasle Ohien Elkarteko ordezkari eta irakasle erretiratuak eta Xabier Pardo Rodríguez Irakasletzako Graduko ikasleak. Javier Monzón González irakaslea izan zen eztabaidaren moderatzailea.
Bere hitzaldian, Edurne Jáureguik nabarmendu zuen zaintza agenda sozialaren erdigunean jarri behar dela “bizitzaren jasangarritasunerako” funtsezko elementu gisa, eta orobat azpimarratu zuen hezkuntzak zeregin horretan duen garrantzia, bere ekarpena egin behar baitu ikasleek uler dezaten “deus ez dela neutroa” eta gizartearen erronkei “genero ikuspegiarekin” heldu behar zaiela.
Bestalde, Oihane Etxartek positibotzat jo zuen Nafarroako Gobernuak bultzatutako eta 2017-2018 ikasturtean hasitako Skolae hezkidetza-programaren ibilbidea. Aditzera eman zuen, zailtasun judizialak eta pandemiaren ondorioak gorabehera, aurrerapen globala izan dela berdintasunezko edukiak hezkuntza-sisteman jasotzeko. Orobat gogoratu zuen indarrean dagoen Hezkuntzari buruzko legeak, LOMLOE (Hezkuntzari buruzko Lege Organikoa aldatzen duen Lege Organikoa), ikuspegi hori sendotu duela nahitaezko etapetako curriculum edukiak sartu baititu. Haren iritzian, ezin baita zuzenean esku hartu ikasleen etxeetan, “eskola mundurako leiho bat da ikasle askorentzat, eta ikasgelan uste baino gehiago egin daiteke”, esan zuen.
AULEXNAko esperientzian oinarrituta, Miren Fernández Erasok azaldu zuen berdintasunezko politikei esker hainbat lorpen izan direla, hala nola aitatasun baimenak handitzea, baina orobat ohartarazi zuen erronka handiak ditugula aurrean, esaterako sare sozialen eragina edo nerabezaroko diskurtso atzerakoiak. Hitzaldian nabarmendu zuen Skolae programa “hezkuntza baliabide osoa dela genero berdintasuna ez ezik beste alderdi batzuk ere aztergai dituena, hala nola gatazken konponbide baketsua, parte-hartze soziala eta tratu onak”.
Azkenik, Xabier Pardok nabarmendu zuen etorkizuneko irakasle gisa funtsezkotzat jotzen duela Skolaeren ikuspegia, eta proposatu zuen familiek esku hartu dezatela berdintasunari eta zaintzei buruzko lanean, “esparru guztietatik norabide berean aurrera egiteko”.
Pertsona guztiek dute zaintzaren beharra
Jardunaldian, azpimarratu zen zaintzea eta zaindua izatea populazio osoari eragiten dion bizi-ziklo baten parte dela, eta, horrenbestez, ezinbestekoa dela bai zaintzeko eskubidea bai zaindua izateko eta nork bere burua zaintzeko eskubidea aldarrikatzea.
Orobat nabarmendu zen zaintza-erantzukidetasuna “justizia sozialeko” auzia dela, eta eragin zuzena duela pertsonen eta bereziki emakumeen osasunean, ongizatean eta garapen pertsonal eta profesionalean. Jardunaldiaren amaieran esan zenez, zaintza bizitzaren jasangarritasunaren zutabeetako bat dela ulertzea funtsezkoa da “gizarte berdinzaleago eta kohesionatuagoa” eraikitzeko.