Iberdrola, Endesa eta Naturgy Espainiako konpainia elektriko nagusiek energia-iturri garbiagoetara egindako trantsizioaren kudeaketa du aztergai Sara Cano Rodríguez ekonomialariak Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUP) defendatutako doktoretza-tesiak. Azterlanak aztergai ditu enpresa horiek izan dituzten ibilbide teknologikoak 1960tik gaur arte, eta nola “heldu dion bakoitzak karbono-emisioak jaisteko erronkari egungo klima-krisiari aurre egiteko, hori erabaki estrategiko kontzientea izan baino lehenago ere”, azaldu du egileak. Mar Rubio Varas Historia eta Erakunde Ekonomikoetako katedradun eta INARBE institutuko ikertzaileak zuzendu du ikerketa.
Sara Cano, NUPen.
“Sektore elektrikoa berotegi efektuko gasen emisioen erantzule handienetako bat bada ere, funtsezkoa da arazoa konpontzeko”, ziurtatu du tesiaren egileak. Ildo horretan, Sara Canok adierazi duenez, konpainia elektriko guztiek abiadura berean eta norabide berean aurrera egiten dutela badirudi ere, ikerketak erakusten du beren bideak oso desberdinak izan direla. Batzuek azkar egin dute aurrera teknologia garbiak erabiltzen, hala nola energia eolikoa eta eguzki energia, eta beste batzuek, berriz, estrategia geldoagoak eta kontserbadoreagoak erabili dituzte. “Adibidez, Iberdrola (lehengo Iberduero), zeinak energia hidraulikoan goiz inbertitu baitzuen, lider izan da azken hamarkadetan berriztagarrietan. Endesak, aldiz, ikatzean oinarritutako sorkuntza termikoa izan zuen ardatz hamarkada askotan, eta horrek atzeratu egin zuen iturri garbietarako trantsizioa. Bestalde, Naturgyk, zeina gasean espezializatuta baitago, emisioak murriztu ditu, baina hiruren artean megawatt kutsatzaileena duen enpresa izaten jarraitzen du”, azaldu du NUPeko doktore berriak.
Sara Canok azaldu duenez, lanaren aurkikuntzarik interesgarrienetako bat da "path dependence" delakoak edo iraganeko erabaki teknologikoekiko mendekotasunak egungo deskarbonizazio estrategietan duen eragina. Zegokionean teknologia kutsagarriagoen alde egin zuten enpresek, hala nola ikatzaren edo gasaren alde, gaur egun zailtasun handiagoak dituzte emisioak murrizteko. “Ondare teknologiko hori azpiegitura zaharren mendekotasunean oinarritzen da, eta trantsizio energetiko planifikatua buruan ez zuten zuzendaritzek diseinatu zuten; hala ere, oraindik ere baldintzatzen dituzte aldaketa-aukerak”, zehaztu du ikertzaileak.
Tesiak emisioei eta energia sorkuntzari buruzko datuen azterketa zehatza egiten du, teknologia motaren arabera. Alderdi hori ez zen sakon aztertu, eta epe luzeko ikuspegiari esker, azterketa laburragoetan ikusezinak diren patroiak identifikatu ahal izan dira. “Alde batetik, gaur egun oso dibertsifikatuta dauden enpresak, lehen, konpainia txiki eta ertainak izan ziren, eta konpainia bakar bat erabiltzen zuten, edo, asko jota, bi teknologia beren energia-nahasketetan, eta, beraz, emisio guztiei egiten zieten ekarpena nabarmen aldatzen zen. Gaur egun, aldiz, zorro teknologiko oso homogeneoak partekatzen dituzte”, azaldu du tesiaren egileak. “Bestalde, ikusi da sektore elektrikoaren enpresa testuingurua izugarri aldatu dela azken hamarkadetan. Lehen tamaina txikiagoko enpresak ziren nagusi, eta merkatu oso arautuetan; orain, berriz, multinazional handiak daude, eta merkatu liberalizatu eta kontzentratuetan jarduten dute. Agertoki berri horrek aurrekaririk gabeko erronkak eta aukerak ditu, eta trantsizio energetikoaren testuinguruan enpresa estrategiak ikertzen jarraitzearen garrantzia azpimarratzen du ”, ikerketaren egileak ilustratzen duenez.
Tesiak iraganeko erabakiek Espainiako konpainia elektriko nagusien orainari nola eman dioten forma erakusten du, eta etorkizuneko ikerketei atea irekitzen die karbono gutxiko ekonomia bateranzko aldaketa bultzatzen duten enpresa estrategiei eta faktoreei buruzko etorkizuneko ikerketei. “Orain arte nazio mailan bakarrik egin da horrelako zerbait tartean dauden eragile nagusien egoera kontuan hartu gabe”, ondorioztatu du Sara Canok.
Sara Cano Rodríguezen CV laburra
Sara Cano Rodríguez ekonomialaria da, eta prestakuntza du garapenaren ekonomian, energiaren historian eta klima-aldaketan. Ekonomian graduatu zen Valladolideko Unibertsitatean, eta aipamen berezia jaso zuen Analisi Ekonomikoan. Gero, Nazioarteko Ekonomiako eta Garapeneko master bat egin zuen Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean. Prestakuntza-aldian, Elcano Errege Institutuan, Espainiako think tanks nagusietako batean, aritu zen ikerketa laguntzailearen lanetan, eta lankidetza klimatikoko proiektuetan espezializatutako GKE batean lan egin zuen. Horri esker, klima-aldaketarekin eta garapenerako lankidetzarekin lotutako gaien ikerketan esperientzia lortu zuen. Gainera, Salamancako Unibertsitateko lankideekin kolaboratu zuen ikerketa laguntzaile gisa, eta han ikertzaile gisa zuen prestakuntzan sakontzen hasi zen.
Sara Canok NUPen egin zuen doktoretza Ministerioaren FPI beka batekin. Bere doktoretzaren barruan, ikerketa-egonaldi bat egin zuen Columbia Britainiarreko Unibertsitatean, eta energia-baliabideetakoa adituekin jardun zuen lankidetzan. Doktoretza egin aurretik, energiaren sektoreko enpresetan lan egin zuen, SEPIren (Industria Jabetzako Estatu Sozietateak) beka bat lortu zuen berrikuntza proiektuetan laguntzeko, eta praktikak egin zituen Iberdrolaren merkaturatzaileetan eta banketxeetan.