Ezkerretik eskuinera: David Astrain eta Leyre Catalán (NUPeko ikertzaileak), José David González de la Guardia (INVOLCANeko ikertzailea), Teide sumendiaren tontorreko konoan dagoen estazio geokimiko batean (Tenerife).
Sorgailu termoelektriko berri bat garatzen ari dira Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) Smart Cities Institutuko (ISC) zenbait ikertzaile, Ingeniaritza Termikoa eta Fluidoena ikerketa-taldekoak. Sumendietatik lurrazalera iristen den beroa erabiltzen du sorgailuak, kasu honetan, Kanarietako sumendiena. Energia elektriko berriztagarria sortzen du, eta oso inpaktu txikia du ingurumenean. Electrovolcán izeneko proiektua Zientziaren, Berrikuntzaren eta Unibertsitateen Ministerioak, Ikerketarako Estatuko Agentziak eta Eskualde Garapeneko Europako Funtsak (FEDER) finantzatzen dute 1,2 milioi eurorekin, eta hiru urtean egitekoa da. Teknologiaren eta Energia Berriztagarrien Kanarietako Institutua (ITER) da proiektuaren liderra. Proiektuko zazpi entitateak garatzen ari diren teknologiak gauza izan behar du Timanfaya Parke Nazionaleko interpretazio-zentroaren eta jatetxearen kontsumo elektrikoa asetzeko (Lanzarote). Horretarako erabiliko duen energia-iturria berriztagarria da, eta eguneko 24 orduetan dago ziurtatua.
NUPez eta Energia Berriztagarrien Kanarietako Institutuaz (ITER) gainera, entitate hauek osatzen dute proiektuaren partzuergoa: Kanarietako Bolkanologia Institutua (INVOLCAN), Tenerifeko Uharteko Energiaren Agentzia (AIET), Geologiako eta Meatzaritzako Espainiako Institutua (IGME) eta Santa Cruzeko Constante Solar eta Madrilgo Aguas Minerales enpresak.
NUPi dagokionez, David Astrain Ulibarrena irakaslea da proiektuaren arduraduna, hots, Ingeniaritza Termikoa eta Fluidoena taldeko koordinatzailea; taldeko beste kideak, berriz, hauek: Miguel Araiz Vega, Patricia Aranguren Garacochea, Leyre Catalán Ros, Amaia Garacochea Sáenz, Álvaro Martínez Echeverri, Gurutze Pérez Artieda eta Antonio Rodríguez García.
Lurrazpiko beroa energia-iturri
Proiektu honetan garatzen ari diren teknologia geotermiaz baliatzen da, hau da, lurrazalaren azpiko beroaz. Sumendien azpian gordeta dagoen energia hori beroa edo elektrizitatea sortzeko erabil daiteke. Energi-iturri berriztagarria da, eta 24 orduz produzitzen da etenik gabe. Zehazki, entalpia altuko energia geotermikoa dute helburu ikertzaileek. Energia mota horrek presio kondizio jakin batzuk eta tenperatura altua (150 ºC-tik gorakoa) dituen baliabide geotermiko bat erabiltzen du.
“Entalpia altuko energia geotermikoa energia-iturri berriztagarria da, eta sumendiekin lotua dago bereziki —azaldu du Leyre Catalán Rosek, doktoretza-tesia proiektu honen esparruan garatzen ari den ikertzaileak—. Gaur egun, erronka zientifiko nagusietako bat da zehaztea ingurumenaren ikuspegitik zer onura dituen energia mota hori erabiltzeak elektrizitatea modu efiziente, jasangarri eta garbian sortzeko, eta prezio lehiakorretan egitea. Energia eolikoak eta eguzki-energiak etenaldiak dituzte; energia geotermikoak, aldiz, ez du etenik, eta beste horiek osatzeko balio du”.
Energia geotermiko konbentzionala produzitzeko, lurra zulatzen da 1.500-2.500 metroko sakoneran zundaketak eginez. Modu horretan, 100 ºC eta 300 ºC-ko lurruna lortzen da, eta hala sortzen den fluidoak turbina bat mugitzen du elektrizitatea produzitzeko. Kanarietan eta beste sistema bolkaniko askotan, lurrazalean izaten dira tenperatura horiek, baina sekula ez da ahaleginik egin bero-potentzial garrantzitsu hori berreskuratu eta gailu termoelektrikoen bidez elektrizitatea sortzeko.
Timanfayako (Lanzarote) eta Teideko (Tenerife) sistema bolkanikoetan ari dira lanean ikertzaileak. “Timanfaya inguruko gainazaleko anomalia geotermikoak munduko garrantzitsuenak dira: 200 ºC-ko tenperatura ere erregistratu izan da gainazalean, eta 600 ºC-koa hamar metroko sakoneran gune batzuetan”, dio Leyre Catalánek, zeinak bi hileko ikerketa-egonaldia egin baitu Kanarietako ITER institutuan.
Teknologia Antartidarako
Proiektuan, Seebeck efektuko sorgailu termoelektriko bat diseinatu nahi dute, hots, beroa zuzenean elektrizitate bihurtzen duena. Sorgailuak ez du zati mugikorrik, eta sendoa eta fidagarria da beraz. Hortaz, geotermiari aplikatutako sorgailu termoelektrikoen bi instalazio mota garatuko dituzte ikertzaileek: batek energia elektrikoa produzituko du sareari injektatzeko; beste gailu termoelektrikoak energia elektrikoz hornituko ditu zaintza bolkanikoko monitorizazio-instalazioak, autonomoak izan daitezen. “Gailu autonomo hori oso baliagarria izango litzateke Gabriel de Castilla Antartikako basean adibidez; izan ere, arrisku handiko sumendi aktibo baten gainean dago, eta azarotik otsailera baino ezin daiteke monitorizatu, Antartikako kanpainak dirauen bitartean. Mundu osoko sumendi aktiboen zaintza bolkanikoko estazio autonomoetarako ere merkaturatu liteke. Alderdi hori oso garrantzitsua da, baina oraindik ez zaio konponbiderik aurkitu”, dio David Astrainek.
Ikertzaileek espero dute teknologia geotermiko honen bidez urte osoan eguneko 24 orduetan funtzionaraztea gailu termoelektrikoak. Hortaz, Lanzaroten aurkitu dituzten anomalia termikoetan aplikatuz gero, egunean 2,5 GWh (gigawatt/h) produzituko lituzke urte osoan zehar, hau da, energia aski 275 etxeren kontsumo elektrikoa asetzeko. Proiektuko beste lanetako bat da anomaliak dituzten gune gehiago aurkitzea Lanzaroten; hartara, dezente handituko litzateke sistema honen bidez produzitutako energia elektriko geotermikoa. Aurreikuspenen arabera, bost euro-zentimo inguru kostatuko litzateke GWh bat (gigawatt/h) sortzea; hortaz, energia fotovoltaikoaren eta eolikoaren marjinen barruan sartzen da, eta abantaila bat du gainera: etengabe dagoela erabiltzeko moduan, eta ez dagoela eguraldiaren mende, beste bi energia-iturri berriztagarriei gertatzen zaien moduan.
Proiektuko instituzioek uste dute anomalia geotermikoak dituzten beste eremu bolkaniko batzuetan ere erabil daitekeela teknologia hau. Hori dela eta, dagoeneko erregistratu dute nazioarteko patente eskaera sorgailu termoelektrikoetan eta geotermiako fase-aldaketa duten termosifoietan oinarritutako teknologia honentzat.